کتاب عقاید یک دلقک اثر هاینریش بل

معرفی

کتاب «عقاید یک دلقک» نوشته‌ی «هاینریش بل» با ترجمه‌ی «محمد اسماعیل‌زاده» به چاپ رسیده است. این کتاب را می‌توان یکی از رمان‌های تاثیرگذار قرن بیستم دانست که در میان آثار هانریش بل به دلیل مضمون عاشقانه، نام جذاب و فضای نوستالژیک و عاطفی‌اش، شهرت بیشتری پیدا کرده است. هاینریش بل نویسنده‌ای آلمانی است که موفق به کسب نوبل شده است. مضمون بیشتر نوشته‌های او جنگ و پیامدهای آن بر زندگی و اوضاع انسان‌هاست. «عقاید یک دلقک» داستان دلقکی به نام «شنیر» است که از وقتی همسرش او را ترک کرده، دچار افسردگی شده است. او برای فراموشی دردهایش به نوشیدن مشروب روی می‌آورد. بعد از فضاحتی که در یکی از نمایش‌هایش به وجود می‌آید، به‌ناچار به محل زندگی‌اش بازمی‌گردد. ازآنجاکه در مضیقه‌ی مالی است، دفترچه تلفنش را باز می‌کند و با آشنایان تماس می‌گیرد. در این میان بارها به گذشته می‌رود و خاطراتش را مرور می‌کند…. . بخشی از کتاب را با هم می‌خوانیم: «وقتی وارد شهر بن شدم، هوا تاریک شده بود. هنگام ورود، خودم را مجبور کردم تن به اجرای تشریفاتی ندهم که طی پنج سال سفرهای متمادی انجام داده بودم: پایین و بالا رفتن از پله‌های سکوی ایستگاه راه‌آهن، به زمین گذاشتن ساک سفری، بیرون‌آوردن بلیت قطار از جیب پالتو، برداشتن ساک سفری، تحویل بلیت، خرید روزنامه‌ی عصر از کیوسک، خارج‌شدن از ایستگاه و صدازدن یک تاکسی، پنج سال تمام تقریبا هر روز یا از جایی مسافرت کرده بودم و یا اینکه به جایی وارد شده بودم.» این کتاب را انتشارات «چشمه» منتشر کرده و در اختیار علاقه‌مندان قرار داده است.

دلقکی افسرده

«عقاید یک دلقک» (Ansichten eines Clowns) داستان زندگی دلقکی به نام هانس شنیر (Hans Schnier) را روایت می‌کند؛ هنرمندی که قادر نیست خود را با هنجارهای اجتماعی، سیاسی، سنتی و مذهبی سازگار کند. او فرزند یک خانواده‌ی ثروتمند آلمانی است که پس از شکست نازی‌ها، زندگی ساده‌ای را در پیش گرفته و شغل دلقکی را پیشه‌ی خود می‌کند. همسرش ماری، پس از شش سال زندگی در کنارش، او را ترک و این اتفاق هانس را دچار افسردگی می‌کند. هانس نمونه‌ی انسان آواره و سرخورده‌ی جامعه‌ی پس از جنگ جهانی دوم در آلمان است؛ انسانی که به‌ علت نداشتن مهارت‌‌‌های لازم و بی‌طرفی نسبت به عقاید دینی، از جامعه طرد می‌شود و همسرش نیز او را ترک می‌کند. هانس اعتقادی غیر از اعتقاد حاکم را در پیش می‌گیرد و این سبب می‌شود نه او جامعه را بپذیرد و نه جامعه او را. «عقاید یک دلقک» بعد از انتشار در سال ۱۹۶۳ به دلیل ماهیت انتقادی محتوایش، باعث جنجال مطبوعاتی شد.

درباره‌ی نویسنده

هاینریش بل (Heinrich Boll) سال ۱۹۱۷ در کلن آلمان به دنیا آمد. پس از اتمام دوره‌ی دبیرستان در یک کتابفروشی مشغول به کار شد؛ اما پس از آغاز جنگ جهانی دوم، به جبهه‌ی جنگ فراخوانده شد و تا پایان جنگ در آنجا به سربرد. بل در سال ۱۹۴۲ با «آن ماری سش» ازدواج کرد. او اولین داستان‌های خود را در سال ۱۹۴۷ منتشر کرد و در سال ۱۹۴۹، با  داستان «قطار به موقع رسید» به شهرت دست یافت. هاینریش بل در سال ۱۹۷۲ توانست به‌عنوان دومین نویسنده‌ی آلمانی بعد از توماس مان، جایزه‌ی ادبی نوبل را از آن خود کند. او در سال ۱۹۸۵ این جهان را ترک گفت و در نزدیکی زادگاهش به خاک سپرده شد.

خاکسپاری باشکوه

جمعیت بسیاری برای مراسم خاکسپاری هاینریش بل، به مرتن (Merten) در کلن آمده بودند. بسیاری از نویسندگان و سیاستمداران از جمله «ریشارد فون وایتسکر»، رئیس‌جمهور وقت آلمان حضور داشتند. آلمان را غم بزرگی فراگرفته بود. مطبوعات مشهور در تمام جهان، خبر مرگ او را در صفحه‌ی اول منتشر کردند و تا ماه‌ها بعد مقاله‌های یادبود این هنرمند بزرگ، در روزنامه‌ها و مجله‌های آلمان و دیگر کشورها منتشر می‌شد. محل خاکسپاری هاینریش بل و همسرش در مرتن، توسط رنه بل، پسر آن‌ها ساخته شده است.

مجسمه یادبود

در آلمان تعداد زیادی مدرسه و موسسه‌ی فرهنگی – ادبی به نام هاینریش بل وجود دارد. در شهر کلن از سال ۱۹۸۵، جایزه‌ی ادبی «هاینریش بل» برای بزرگداشت او به نویسندگان برگزیده تعلق می‌گیرد. مراسم اهدای این جایزه هر دو سال یک بار برگزار می‌شود. مجسمه‌ی یادبود او نیز توسط طراح و مجسمه‌ساز آلمانی، «ویلاند فورستر» ساخته شده و در یکی از خیابان‌های برلین قرار گرفته است.

محبوبیت در ایران

آثار هاینریش بل در ایران مخاطبان بسیاری دارد. اولین کتابی که از او در ایران منتشر شده، همین کتاب حاضر، «عقاید یک دلقک» است که در سال ۱۳۴۹ توسط انتشارات کتاب‌های جیبی با ترجمه‌ی شریف لنکرانی وارد بازار نشر شد. بیشتر آثار هاینریش بل به جنگ جهانی دوم و وقایع پس از آن می‌پردازد. او کوشید در آثار ادبی اجتماعی ـ انتقادی‌اش با تکیه به عقاید انسان‌دوستانه به انتقاد از فاشیسم بپردازد. اهمیت‌دادن او به انسان و مقابله با هر چیزی که مانع انسان‌بودن است، از سویی و محتوای انتقادی آثارش از سوی دیگر، دلایل محبوبیت هاینریش بل در ایران به‌شمار می‌آیند. «سیمای زنی در میان جمع»، «آبروی ازدست‌رفته‌ی کاترینا بلوم»، «شبکه‌ی امنیتی» و «بیلیارد در ساعت نه و نیم» رمان‌هایی به قلم او هستند که در لیست «۱۰۰۱ کتاب که باید قبل از مرگ بخوانید»، قرار دارند. آثار دیگر او از این قرار است: «قطار به‌موقع رسید»، «گوسفندان سیاه»، «آدم، کجا بودی؟»، «و حتی یک کلمه هم نگفت»، «خانه‌ای بی‌سرپرست»، «نان سال‌های جوانی»، «یادداشت‌های روزانه‌ی ایرلند»، «عقاید یک دلقک»، «جدایی از گروه»، «پایان ماموریت»، «زنان در چشم‌انداز رودخانه»، «میراث»، «فرشته سکوت کرد»، و «اتفاق».

«هاینریش بل» از زبان مترجم

محمد اسماعیل‌زاده، مترجم رمان «عقاید یک دلقک»، درباره‌ی هاینریش بل می‌گوید: «هاینریش بل اعتقاد زیادی به کوتاه‌نویسی داشت و به باور اکثر نویسندگان آلمانی‌زبان، برجسته‌ترین نویسنده‌ی آلمان در قرن بیستم بوده است. هاینریش بل هنر را برای مردم می‌خواست و در آثارش به دردهای اقشار فرودست جامعه می‌پرداخت. تضاد دوران جنگ و پس از جنگ در آلمان، موضوع فاشیسم و حمایت کلیسا از طبقه‌ی مرفه جزو مضامین آثار اوست که با جسارت تمام در نوشته‌هایش به چشم می‌خورد. صدراعظم آلمان در بزرگداشتی که در سالگرد درگذشتش برگزار شده بود، یادداشتی نوشت با این مضمون: "زنده باد یاد همواره یاری‌گر محرومان… او فردی مبارزه‌جو و ناآرام بود که برای دولت دردسر درست می‌کرد؛ ولی همواره قابل‌احترام بود و جایش برای همیشه در جامعه‌ی ما خالی خواهد بود."»  به گفته‌ی اسماعیل‌زاده، طبق آخرین نظرسنجی‌ها در آلمان بین کتابخوان‌ها و منتقدان، آثار هاینریش بل هنوز هم پرمخاطب است، فروش آثارش به ۳۵ میلیون نسخه در دنیا رسیده و به ۴۵ زبان نیز ترجمه شده است.