کتاب ملت عشق اثر الیف شافاک – رقعی

معرفی

رمان عاشقانه  «ملت عشق» عنوان رمانی پرفروش از«الیف شافاک» نویسنده‌ی ترک است که «ارسلان فصیحی» آن را به فارسی برگردانده است. ملت عشق داستانی عاشقانه از دلدادگی و رهایی است. داستان زندگی آرام و یکنواخت زنی در غرب است که درگیر اندیشه‌های عرفانی شرق می‌شود. «اللا روبینشتاین» چهل ساله در بیست سال اخیر همه زندگی‌اش را با توجه به زندگی زناشویی‌اش تنظیم کرده بود. تنها دلیل و عاملی که سمت و سوی زندگی‌اش را تعیین می‌کرد خانه و آسایش خانواده‌اش بود. تا اینکه بعد از بیست سال زندگی مشترک یک روز صبح خود را از بند این زندگی آزاد کرد و تک و تنها به سفری رفت که پایانی نامعلوم دارد. شاید عشق تنها دلیلی بود که «اللا» را از زندگی آرام و تکراری اش جدا کرد و در مسیری متلاطم قرار داد. در بخشی از کتاب می خوانید: «خیلی وقت پیش بود. به دلم افتاد رمانی بنویسم. ملت عشق. جرئت نکردم بنویسمش. زبانم لال شد، نوک قلمم کور. کفش آهنی پایم کردم. دنیا را گشتم. آدم‌هایی شناختم، قصه‌هایی جمع کردم. چندین بهار از آن زمان گذشته. کفش‌های آهنی سوراخ شده؛ من اما هنوز خامم، هنوز هم در عشق همچو کودکان ناشی… مولانا خودش را «خاموش» می‌نامید؛ یعنی ساکت. هیچ به این موضوع اندیشیده‌ای که شاعری، آن هم شاعری که آوازه‌اش عالمگیر شده، انسانی که کار و بارش، هستی‌اش، چیستی‌اش، حتی هوایی که تنفس می‌کند چیزی نیست جز کلمه‌ها و امضایش را پای بیش از پنجاه هزار بیت پرمعنا گذاشته چطور می‌شود که خودش را «خاموش» بنامد؟ کائنات هم مثل ما قلبی نازنین و قلبش تپشی منظم دارد. سال‌هاست به هر جا پا گذاشته‌ام آن صدا را شنیده‌ام. هر انسانی را جواهری پنهان و امانت پروردگار دانسته‌ام و به گفته‌هایش گوش سپرده‌ام. شنیدن را دوست دارم؛ جمله‌ها و کلمه‌ها و حرف‌ها را… اما چیزی که وادارم کرد این کتاب را بنویسم سکوت محض بود. اغلب مفسران مثنوی بر این نکته تاکید می‌کنند که این اثر جاودان با حرف «ب» شروع شده است. نخستین کلمه‌اش «بشنو!» است. یعنی می‌گویی تصادفی است شاعری که تخلصش «خاموش» بوده ارزشمندترین اثرش را با «بشنو» شروع می‌کند؟ راستی، خاموشی را می‌شود شنید؟ همه بخش‌های این رمان نیز با همان حرف بی‌صدا شروع می‌شود. نپرس «چرا؟» خواهش می‌کنم. جوابش را تو پیدا کن و برای خودت نگه دار. چون در این راه‌ها چنان حقیقت‌هایی هست که حتی هنگام روایتشان هم باید به مثابه راز درآیند.» این نسخه از رمان ملت عشق را انتشارات «ققنوس» در قطع رقعی منتشر کرده است.

حکایتی از عشق شرقی

شخص اول این رمان یک زن خانه‌دار آمریکایی به نام «اللا» است. این زن، بعد از بیست سال زندگی مشترک با همسر و فرزندانش، درگیر روزمرگی‌ می‌شود. او در آستانه‌ی چهل‌سالگی، تصمیم می‌گیرد تا اتفاقات و روند زندگی روزمره‌ی زندگی خود را تغییر دهد.‌ در ادامه اللا از طریق واسطه‌ای به متنی برخورد می‌کند که این متن در واقع در مورد شمس است و بازگوکننده‌ی حکایت مولانا و شمس. خواننده آرام آرام از طریق این زن با داستان عاشقانه‌ی او و بالطبع با مولانا، شمس و صوفی‌گری آشنا می‌‌شود. رمان به طور موازی در دو زمان با فاصله‌ی چند قرن روایت می‌شود. کتاب شرح رابطه مولانا و شمس است. روایت این کتاب بیش از آن که حکایت این دو عارف را بازگو کند، حول معرفی نوعی «مرام صوفیانه» می‌گردد. مرامی که در عمق ارتباط مولانا با شمس همیشه وجود داشته است. رمان دارای یک موضوع اصلی است: «عشق». حال این عشق گاه مفهوم زمینی به خود می‌گیرد و گاه مفهومی آسمانی.

حدیث نفس شمس و مولانا

می‌دانیم که «مولانا» به عنوان شاعری ایرانی که حالا در قامت یک شاعر جهانی از او نام می‌برند، با تصحیح «رینولد نیکلسون»، به ما معرفی شد و هنوز هم معتبرترین نسخه همین نسخه‌ی مصحح بریتانیایی آثار اوست. از طرفی با اینکه شخصیت و شعر مولانا را از فرهنگ ایرانی نمی‌توان جدا کرد، اما باید بپذیریم که نویسندگان و منتقدان ترک، بسیار بیشتر از هم‌صنفان ایرانیشان، در جهت شناساندن این شاعر به جهانیان کوشیده‌اند. فارق از فستیوال‌ها و شب‌شعرهای متفاوت، که برای بزرگداشت این شاعر، همه ساله برگزار می‌شود، نویسندگان ترک نیز بسیاری از آثار را برای شناخت بهتر این شاعر نوشته‌اند که اتفاقا مورد استقبال جهانی واقع شده و به زبان‌های مختلف ترجمه شده است. «الیف شافاک» یکی از این نویسنده‌ها و رمان «ملت عشق» یکی از این کتاب‌هاست. این کتاب تاکنون بیش از ۵۰۰ بار تجدید چاپ شده است و به اغلب زبا‌ن‌های جهان ترجمه شده است. رمان به طور موازی در دو زمان گذشته و حال روایت می‌شود. راوی زمان حال رمان، دانای کل است و راوی زمان گذشته راوی اول شخص است. همین تکنیک باعث شده است تا خواننده با شخصیت‌های این رمان احساس همذات‌پنداری کند.

چهل قانون عشق

نویسنده در خلال این رمان چهل قانون عشق را معرفی می‌کند. چهل قانونی که حکم رشته‌ای را دارد که روایت‌های متفاوت رمان را به هم پیوند می‌دهد. عدد چهل در آموزه‌های عرفانی و مذهبی بسیار پرکاربرد است. به نوعی همیشه اعتقاد بر این بوده است که طی‌کردن مراحل چهل‌گانه موجب رسیدن به نوعی رستگاری خواهد شد. رسم «چله نشینی» یکی از این رسوم است که موضوعی مهم در عرفان و مذهبی است: «منظور از چله نشینی (عبادت اربعین) در سیر و سلوک عرفانی، مراقبت چهل روزه از خود است، تا از این طریق باطن فرد به آمادگی لازم جهت دریافت حکمت و علوم الاهی نایل شود. بسیاری از عرفا و علمای شیعه بر اساس آیات و روایات به عبادت اربعین اهمیت داده و خود بدان عمل کرده اند.» از طرفی بسیاری سن چهل سالگی را به عنوان سن بلوغ و پختگی انسان می‌دانند. جالب اینجاست که «اللا» نیز در این رمان درست در سن چهل سالگی دچار تلنگری می‌شود که موجبات تغییر او را در زندگی فراهم می‌کند. در ابتدای رمان متوجه می‌شویم که قرار است او در طول داستان به تحولی دست پیدا کند.همین موضوع باعث خواهد شد که خواننده بیش از آنکه درگیر تعلیق داستانی شود، به چگونگی تغیرر و رشد شخصیت اصلی رمان توجه کند.

مترجم زبان بلد

«ارسلان فصیحی» مترجم و ویراستار ایرانی است. او در دهه‌ی شصت برای فراگیری زبان و ادبیات ترکی، به ترکیه مهاجر کرد و با بازگشتش به ایران کار ترجمه ‌را به طور حرفه‌ای ادامه داد. ترجمه‌ِ آثار «اورهان پاموک» به فارسی از مهمترین کارهای او محسوب می‌شود. فصیحی در مورد ترجمه‌ی این کتاب می‌گوید: «در یک جمله می‌توانم بگویم سطر به سطر این کتاب سرشار از اندیشه و تفکر است. داستان این کتاب مروج عشق و محبت است اما این بار نویسنده از زاویه‌ای ساختارشکنانه به آن پرداخته و علیه تعصبات حرف زده است. هم چنین روایت زنانه این کتاب و ظرافت‌های خاص آن می‌تواند برای بسیاری از مخاطبان و به خصوص زنان جذاب باشد.از سوی دیگر وجود شخصیت‌های نام آشنایی همچون مولانا، شمس تبریزی، کیمیاخاتون و … که در یک روایت موازی با شخصیت اصلی داستان قرار دارند از ویژگی‌های خاص این اثر است. الیف شافاک به عنوان یکی از پرفروش‌ترین نویسندگان معاصر در داخل و خارج از مرزهای کشور ترکیه شناخته می‌شود که همین آوازه او باعث شد بیش‌تر درباره کتاب‌هایش تحقیق کنم.»

شافاک، نویسنده ای خوش فروش

«شافاک» یک نویسنده‌ی ترک‌تبار بوده که در فرانسه متولد شده است. این نویسنده، دکترای علوم سیاسی دارد و در سال ۲۰۰۴ موفق به دریافت درجه‌ی استادیاری از دانشگاه میشیگان شده است. او به مدت ۴ سال ستون‌نویس روزنامه مشهور Time بوده است. این نویسنده‌ی چهل و پنج ساله تاکنون ۹ رمان به زبان‌های ترکی، انگلیسی و فرانسوی نوشته است. او در یکی از رمان‌هایش به موضوع، «نسل‌کشی ارمنیان» اشاره کرده است که درست به همین خاطر، در دادگاه‌های ترکیه متهم به «اهانت به ترک بودن» شد. او در مصاحبه‌ای در مورد دلیل نگارش برخی از رمان‌هایش به انگلیسی گفته است: « حتی شاید بتوان گفت نگارش من به زبان انگلیسی مرا یک قدم به مردمم نزدیک‌تر کرد. در ترکیه ما اجازه خندیدن به سیاستمداران را نداریم و همین امر موجب می‌شود مردم از نگارش به زبانی دیگر در مذمت سیاست و جنگ استقبال کنند. به زعم من، رئوف‌ترین انسان‌ها، آنهایی هستند که هنوز در این قرن مطالبی درباره صلح می‌نویسند. هر چند که از سوی سیاستمداران و جنگ طلبان، دوست و دشمن، به بدترین شکل با ایشان رفتار می‌شود.»  شافاک، در سال ۲۰۱۲، برای کتاب «چهل قانون عشق»، نامزد جایزه بین‌المللی ادبی دوبلین (IMPAC) شد. این جایزه یکی از جوایز ادبی معتبر محسوب می‌شود. همچنین این نویسنده تاکنون برنده‌ی جایزه بهترین داستان از سوی انجمن نویسندگان ترکیه برای رمان «محرم»، جایزه بنیاد نویسندگان و روزنامه نگاران ترکیه شده است. رمان‌هایی از او که به فارسی ترجمه شد‌اند از جمله: «آینه‌های شهر و شپش پالاس» با ترجمه «تهمینه زاردشت»، رمان های «من و استادم » و «مَحرم» با ترجمه «صابر حسینی» و «ملت عشق» با ترجمه «ارسلان فصیحی».